Πριν δυο χρόνια έγραψα αυτο το ποστάκι στο οποίο παρέθετα τις σκέψεις μου για το Halloween και την ερώτηση «τι ακριβώς γιορτάζουμε στις 31/10», τουλάχιστον στην Ελλάδα.
Είναι δυο-τρία ακόμα πράγματα τα οποία θα ήθελα να προσθέσω σε αυτό που έγραψα τότε.
Πιθανότατα μέσα σε λίγα χρόνια το Halloween να γιορτάζεται σε όλον τον κόσμο, όπως τα Χριστούγεννα. Θα έχει ακολούθησει μια διαδικασία μίμησης η οποία έχει ως βάση της όχι τους ανθρώπους, αλλά τον κόσμο του φανταστικού και τα νέα μέσα. Δεν γνωρίζω ποια διαδικασία ακολουθούσε ιστορικά ένα έθιμο ώστε να περάσει από μια κουλτούρα στην άλλη (θα είχε πολύ ενδιαφέρον να το μελετήσουμε στα Βαλκάνια αυτό, όπου έχουμε πολλά κοινά έθιμα και παραδόσεις). Δεν γνωρίζω π.χ. ποια ήταν η αφετηρία της λατρείας των ηλιοστασίων και πώς μετακύλησαν από την βαθιά προϊστορία στις σύγχρονες μέρες στη μορφή των Χριστουγέννων ή του Jani (Αϊ Γιαννη), το οποιο γιορτάζεται παραδοσιακά με τη μια ή την άλλη μορφή σε όλη την Ευρώπη—για άλλους μη-Ευρωπαϊκούς πολιτισμούς δεν γνωρίζω.
Είμαι σίγουρος ότι μέσω της μίμησης, τότε όπως και τώρα, τέτοιες γιορτές μεταδίδονταν από μια κυρίαρχη κουλτούρα σε άλλες. Για πρώτη φορά όμως αυτή η κυρίαρχη κουλτούρα έχει δυνητικά τη δύναμη να αγγίξει ολόκληρη την ανθρωπότητα. Εντάξει, δεν περιμένω Κινέζους, Ρώσους, Σαουδάραβες, Ινδούς, Σύρους, Νιγηριανούς, Σουδανούς, Μαροκινούς ή Τζαμαϊκανούς να ασπαστούν με την ίδια ευκολία το Halloween όπως πολιτισμοί όπως ο δικός μας, αλλά ίσως από αυτό φαίνεται πιο ξεκάθαρα πόσο επιρρεπείς είμαστε σαν ελληνική κοινωνία στην κυρίαρχη ιδεολογία και κουλτούρα, αφού δεν έχουμε κάτι να αντιπαραβάλουμε ως ζωντανό έθιμο το οποίο οι νέοι θα θέλουν συνειδητά να ακολουθούν.
Δεν το θέτω σαν πρόβλημα, το θέτω σαν παρατήρηση.
Το Día de los Muertos τείνει να γίνει Halloween για τους ψαγμένους που λένε ότι δεν τους αρέσει το Halloween—λέω εγώ, έχοντας επίγνωση ότι πριν 2 χρόνια έγραψα ότι μου αρέσει αυτή η γιορτή. Συνεχίζω να το προτιμώ απ’ το Halloween, αλλά όσο το έθιμο διαδίδεται χωρίς να μεταδίδεται η ουσία του, για μένα χάνεται. Γίνεται απλά Απόκριες το φθινόπωρο.
Είναι ενδιαφέρον πως, ταυτόχρονα με τον τρόπο που γιορτάζεται το Halloween σε όλο τον κόσμο, ακόμα κι εκεί όπου αποτελεί πραγματικό έθιμο, χάνεται όλο και περισσότερο η πραγματική σχέση των ανθρώπων με τον θάνατο, τους νεκρούς, την ασθένεια και το μακάβριο—και όχι, η θέαση ταινιών τρόμου δεν μετράει. Μόλις πρόσφατα (στην Ουρουγουάη) είδα για πρώτη φορά ανθρώπινο πτώμα. Ήταν ένας κύριος γύρω στα 60 που φαινόταν να είχε πνιγεί στο Río de la Plata. Δεν μπορούσα να σταματήσω να κοιτάζω.
Έχω δει πολλά ψεύτικα πτώματα σε πάρα πολλές οθόνες τα οποία είχαν ως στόχο να αγγίξουν αυτή την ευαίσθητη χορδή. Αγγίχτηκε τόσο πολύ που έχασα την ευαισθήσια μου, ή τίποτα δεν μπορεί να εξομοιώσει αυτή την επαφή με τον πραγματικό θάνατο;
Δεν αποκλείω ότι για αυτόν τον λόγο, λόγω της απώθησης και αποσύνδεσης απ’ τα πιο υπερβατικά, βρίσκουμε πιο ελκυστική αυτή τη θεματολογία, αλλά και ταυτόχρονα κρατάμε τις αποστάσεις μας: ώστε να μην χρειαστεί στ’ αλήθεια να θυμηθούμε τον θάνατο και την παροδικότητα της δικής μας ζωής όσο κι αυτών που αγαπάμε. Γιατί είναι γεγονός ότι ζούμε τελείως θανατοφοβικά. Παριστάνουμε και ζούμε λες και ήμασταν αθάνατοι. Για την ακρίβεια, ο θάνατος έχει φτάσει κι έχει ξεπεράσει τα όρια του ταμπού για το είδος μας, το οποίο παινεύεται ότι αξίζει να κερδίσει τον θάνατο—επί των πτωμάτων όλων των υπολοίπων, φυσικά.
Όπως έχω γράψει κι άλλες φορές, όχι, δεν είμαστε ο καρκίνος της Γης, γιατί η Γη δεν θα πεθάνει από εμάς (τουλάχιστον αυτό θέλω να ελπίζω, δεν έχω τις γνώσεις να το πω με σιγουριά, αν μπορούμε να υποκριθούμε ότι κάποιος με γνώσεις θα μπορούσε να μας απαντήσει με σιγουριά). Αλλά κάλλιστα θα μπορούσαμε να διακριθούμε ως ένας γαμημένος ιός. Έρπης, γιατί όχι. Δύσκολο να πεις από πού μας κόλλησε η Γη και ποια καυτή νύχτα απ’ ολες δεν έλαβε προφύλαξη.
Τελικά, στο κάτω-κάτω της γραφής, να σας πω κάτι, εντάξει. Φτάνει. Ο καθένας μπορεί να κάνει ό,τι γουστάρει και ό,τι τον ή την γεμίζει. Δεν θα πω τι είναι καλό και κακό, ούτε θα υποκριθώ ότι καταλαβαίνω πώς λειτουργούνε οι άνθρωποι, ή πώς και γιατί μιμούμαστε, ή ότι αυτό που γίνεται με το Halloween είναι λάθος, ή ότι δεν θα έπρεπε να υπάρχει. Υπάρχει. Και μόνο για χαβαλέ να βγαίνει η άλλη, ντυμένη σέξι τέρας του Φρανκενστάιν, χωρίς ούτε καν να σκέφτετα να τιμήσει τους νεκρούς προγόνους της, αυτό είναι απολύτως σεβαστό, και μακάρι να περάσει πολύ καλά.
Τι, θα της την πω που εκμεταλλεύεται αυτή την περίσταση να χαρεί τη ζωή, τη δικιά της ζωή, έτσι όπως τέλος πάντων αυτή θέλει να την χαρει;Τα πράγματα κυλάνει, η στορία συνεχίζεται, σήμερα είμαστε αύριο δεν είμαστε, οι κουλτούρες μας αλλάζουν κάθε μέρα, μόνο για να ξαναλλάξουν την μεθεπόμενη κ.ο.κ. Και τα βρωμερότερα σκατά κάνουν εξαιρετικό λίπασμα, και στα σκατά φυτρώνουν και μαγικά μανιτάρια. Οπότε;
EDIT: Κάτι που διάβασα απ’ τον Ran και με ενέπνευσε (28/10/2015):
October 28. Continuing on Monday’s subject, Anne points out that there non-authoritarian uniforms: “What about hockey, or punk kids, or clowns?” Also we’re coming up on a holiday where people wear costumes. I’ve always liked the occult aspect of Halloween and not the costume aspect. When I think about it, this is because the occult is about transforming physical reality, while costumes are about transforming social reality. To me, physical reality is boring and needs shaking up, while social reality is already too challenging without getting even more shifty.
