Η κρυφή γοητεία του εντέρου: Στα άδυτα του πιο παρεξηγημένου οργάνου του ανθρώπινου σώματος by Giulia Enders
My rating: 4 of 5 stars
Καταρχάς, να αναφέρω ότι αυτό ήταν το πρώτο βιβλίο που δανείστηκα από το καινούργιο κτίριο της Εθνική Βιβλιοθήκης που στεγάζεται στο ΚΠΙΣΝ. Ήταν πολύ απλό: γράφτηκα δωρεάν με τα φορολογικά μου στοιχεία (TAXIS και ΑΜΚΑ) και άρχισα να ψάχνω στον κατάλογο της δανειστικής βιβλιοθήκης τους. Για κάποιο λόγο αυτό το βιβλίο ήταν ο πρώτος τίτλος που σκέφτηκα. Τον δανείστηκα για δύο εβδομάδες, αλλά είχα τη δυνατότητα να επεκτείνω τον δανεισμό και για μία επιπλέον εβδομάδα. Πολύ φιλόξενος χώρος και βοηθητικό προσωπικό. Και όπως ήδη ανέφερα, εντελώς δωρεάν! Το συνιστώ σε όλους.
Τώρα, στο ψητό της κριτικής.
Όταν ήμουν μικρός, ίσως 6 χρονών, ήμουν τρελαμένος με τη σειρά Πώς Λειτουργεί το Σώμα Μου. Νομίζω μου έλειπαν ελάχιστα από τα 50τόσα τεύχη της DeAgostini, και είχα νομίζω όλες τις βιντεοκασέτες και τα πλαστικά οργανάκια. Αυτή η σειρά με έκανε να αγαπήσω την ανατομία και τη βιολογία, και αν με ρωτάγατε μικρό τι ήθελα να γίνω στις πρώτες τάξεις του δημοτικού, θα σας έλεγα «ιατρός». Στην πορεία κατάλαβα ότι δεν φτάνει η όρεξη και το ενδιαφέρον για το θέμα αλλά και η αποστήθιση περιττών πληροφορίων και η δυνατότητα επίλυσης διαφορικών εξισώσεων ή τι σκατά κάναμε στα Μαθηματικά Κατεύθυνσης, οπότε έχασα το ενδιαφέρον μου — ή αλλιώς θα λέγαμε ότι η τεμπελιά και η έλλειψη φιλοδοξίας υπερτέρησαν.
25 σχεδόν χρόνια μετά, το βιβλίο της Giulia Enders με τον γλαφυρό της τρόπο, τα αστεία σκίτσα ζωγραφισμένα από τη δίδυμη αδερφή της (!) και τα πολλά αστεία της και το καταπληκτικό πάντρεμα pop science και χιούμορ (το θέμα του βιβλίου πρέπει να ομολογήσω ότι προσφέρεται για αστεία με κλανιές, κουράδες και τις σχετικές λειτουργίες) μου έφερε πίσω αυτό το πάθος και το ενδιαφέρον.
Η συγγραφέας, ιατρός και θαυμάστρια του πρωκτού και της συναρπαστικής λειτουργίας του, αποφάσισε να διερευνήσει εις βάθος την τελευταία απόληξη ενός συστήματος το οποίο είναι πολύ πιο θεμελιακό για την ευεξία μας απ’ όσο είχαμε πιστέψει μέχρι πρόσφατα — και δεν αναφέρομαι μόνο στα ωφέλη μιας «ισορροπημένης διατροφής».
Το ξέρατε ότι η καθιστή θέση κατά την αφόδευση μπλοκάρει κάπως το παχύ έντερο, σαν πόδι που πατάει ένα ποτιστικό λάστιχο, και ότι το βαθύ κάθισμα στις φτέρνες, περίπου όπως θα καθόσασταν πάνω από μια τούρκικη τουαλέτα, ανοίγει πλήρως όλους τους σφυγκτήρες (σαν το πόδι να σηκώνεται από το λάστιχο); Αυτό μπορεί να το ξέρατε (κι εγώ το ήξερα από πριν διαβάσω το βιβλίο), αλλά το ξέρατε ότι μπορείτε να εξομοιώσετε αυτό το εσωτερικό άνοιγμα απλά βάζοντας τα πόδια σας σε ένα σκαμπό ενώ κάθεστε στην λεκάνη, (κάπως έτσι); Το δοκίμασα, και λειτουργεί!
Το ξέρατε ότι ο οισοφάγος ενώνεται με το στομάχι με μια πλάγια κλίση ώστε να μην έχουμε παλινδρόμηση και κάνουμε εμετό κάθε φορά που γελάμε ή χοροπηδάμε;
Το ξέρατε ότι το λεπτό έντερο έχει βελούδινη υφή επειδή είναι καλυμμένο με μικροσκοπικές λάχνες; Εκεί πάει το αίμα για να απορροφήσει τα θρεπτικά στοιχεία τα οποία έχουν χωνευθεί τόσο ώστε είναι απλά συστατικά και μπορούν να διαπεράσουν τα τοιχώματα και να μπουν κατευθείαν στην κυκλοφορία; Αν το έντερο δεν είχε τις λάχνες, θα έπρεπε να έχει μήκος 9 χιλιότερα για να έχει την ίδια επιφάνεια αιμοφόρων αγγείων.
Το ξέρατε επίσης ότι έχουμε δύο σφιγκτήρες, έναν εκκούσιο εξωτερικό κι έναν ακούσιο εσωτερικό; Τον εκούσιο προφανώς τον ελέγχουμε εμείς, αλλά ο ακούσιος ανοίγει μόνο όταν το έντερο νιώσει άνετα με τις συνθήκες και είναι συνδεδεμένο με το υποσυνείδητο μας. Έτσι ίσως και να εξηγείται ότι μερικές φορές θέλω να πάω στο μέρος με το που γεύομαι φραπέ με γάλα, πριν καν η καφεΐνη ενεργοποιήσει το νευρικό μου σύστημα.
Βασικά, το ξέρατε ότι το λεπτό έντερο έχει αυτόνομο νευρικό σύστημα το οποίο φαίνεται πως συνδέεται και με τα συναισθήματα και τη διάθεση;
Θα μπορούσα να αναφέρω κι άλλα τέτοια τσιτάτα (θα έπρεπε να κάτσω να τα θυμηθώ βέβαια, γιατί το βιβλίο το έχω επιστρέψει!) αλλά το σημείο του βιβλίου που με ενδιέφερε περισσότερο ήταν για τους μουσαφίρηδες που όλοι μας κουβαλάμε παντού μαζί μας — τα βακτήρια.
Περίπου τα 2 κιλά από το σωματικό σας βάρος δεν είστε εσείς — είναι βακτήρια τα οποία κατοικούν κυρίως στο παχύ σας έντερο και συμβιώνουν μαζί σας. Μεγάλο μέρος κάθε αφόδευσης είναι και βακτήρια, τα οποία πολλαπλασιάζονται κάθε φορά που έρχεται νέα τροφή. Τα γνωστά προβιωτικά (όπως το κεφίρ, το γιαούρτι, το προζύμι και άλλες τροφές που έχουν υποστεί ζύμωση) περιέχουν ωφέλιμα βακτήρια και αυξάνουν την ποικιλομορφία του μικροβιώματος. Με τη σειρά της, η μεγάλη ποικιλία από βακτήρια (κάποιοι έχουν μέχρι και χίλια είδη!) συνεισφέρει στην καλή υγεία.
Το πρεβιωτικά, από την άλλη, είναι τροφές οι οποίες είναι ιδανικές για να τραφούν τα μικρά μας κατοικίδια με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ιδανικά μετά από τις μικρές γενοκτονίες που επιφέρουν τα αντιβιωτικά τα οποία συχνά και ανεύθυνα συνταγογραφούνται σαν παυσίπονα.
Γενικά το πώς παρουσιάζεται στο βιβλίο ο κόσμος τις μικροχλωρίδας (αν και ορθότερα θα έπρεπε να τη λέμε ‘μικροπανίδα’) είναι συναρπαστικός. Και να φανταστείτε ότι πριν λίγα χρόνια δεν είχαμε ιδέα ότι υπήρχαν βακτήρια, εξού και οι περίεργες δοξασίες σχετικά με την προέλευση διαφόρων ασθενειών. Ήταν λογικό στην αρχή να κάνουμε τη σύνδεση ότι τα βακτήρια είναι κατά βάση εισβολείς, και όταν ανακαλύψαμε ότι πολλές αρρώστιες οφείλονται σε λοιμώξεις από βακτήρια, να καταλήξουμε ότι τα αντιβιοτικά είναι καλά και τα βακτήρια ΚΑΚΑ!
Αλλά πάντα η πραγματική φύση των πραγμάτων ταπεινώνει εμάς τους «έξυπνους» ανθρώπους. Αξίζουμε τα εύσημα για την ανακάλυψη των βακτηρίων και αντίστοιχων αποτελεσματικών όπλων εναντίον τους, αλλά το παρακάναμε (ειδικά στην κτηνοτροφία), και τώρα τα βακτήρια-βετεράνοι που έχουν επιζήσει από τις απανωτές επιθέσεις και πολλαπλασιαστεί απειλούν να γίνουν υπερμικρόβια και να πάρουν την εκδίκηση τους. Είναι σχεδόν ποιητικό.
Για την ακρίβεια, απ’ ό,τι φαίνεται το 99% των βακτηρίων που ζουν παντού γύρω και μέσα μας είναι αβλαβή ή και ωφέλιμα, οπότε εκτός από τις περιπτώσεις που είναι όντως απαραίτητο (και υπάρχουν φυσικά αυτές οι καταστάσεις), κάθε φορά που είμαστε υπερβολικοί με την καθαριότητα (βάζοντας π.χ. αντισιπτικό στα χέρια χωρίς λόγο) ή παίρνουμε αντιβιοτικά, κάνουμε τους οργανισμούς μας πιο ευάλωτους. Απ’ ότι φαίνεται, οι αλλεργίες και τα αυτοάνοσα νοσήματα είναι πιο συνηθισμένα σε χώρες όπου οι άνθρωποι είναι πιο σχολαστικοί με την εξάλειψη των βακτηρίων στο περιβάλλον τους.
Κάθε παραλληλισμός μεταξύ του πώς φερόμαστε στα μικρο-οικοσυστήματα μέσα στα οποία ζούμε αλλά και στα ευρύτερα, πλανητικού βελινεκούς οικοσυστήματα, είναι τελείως συμπτωματική.
Υπάρχουν τόσα που δεν ξέρουμε για το πόσο μας επηρεάζουν οι συγκάτοικοι μας. Εδώ ανταλλάξανε βακτήρια από το έντερο ενός ποντικιού με παχυσαρκία και ενός χωρίς και –μαντέψτε– το παχύσαρκο αδυνάτισε και τούμπαλιν…
Όλη αυτή η συζήτηση, και το βιβλίο, με έκανε να θέλω να φροντίσω τη μικροπανίδα μου με ζυμωμένες τροφές (ήδη έχω τη δική μου καλλιέργεια κεφίρ, αλλά σκοπεύω να πειραματιστώ και με άλλες, όπως τουρσιά — π.χ. ξινολάχανο — ή δική μου κομπούτσα). Έχω άλλωστε να πάρω αντιβίωση πάνω από 8 χρόνια και δεν θα με χάλαγε να κρατήσω αυτό το σερί.
Αν όλα αυτά σας κίνησαν το ενδιαφέρον, πρέπει οπωσδήποτε να διαβάσετε την κρυφή γοητεία του εντέρου. Το πέμπτο αστεράκι δυστυχώς δεν θα του το δώσω γιατί το τέλος βρήκα ότι ήταν κάπως μπερδευτικό και σίγουρα όχι τόσο γλαφυρό όσο η αρχή του βιβλίου, που είναι αριστουργηματική. Αν το πρώτο μισό ήταν σαν το δεύτερο μισό, σίγουρα θα έπαιρνε τα πέντε.
Αλλά και πάλι, οι πληροφορίες που περιέχει πιστεύω θα σας φανούν πολύτιμες στο ταξίδι σας στην καλύτερη υγεία και την πιο αρμονική συνύρπαξη με τον κόσμο γύρω και μέσα σας!
Δείτε εδώ μια σύντομη παρουσίαση TED της Giulia Enders σχετικά με το βιβλίο η οποία είναι χαρακτηριστική του στιλ.