Πόσο διαρκεί ένας χρόνος; Τι σημαίνουν 365 μέρες (366 φέτος); Κάθε χρονιά δεν μπορούμε να πιστέψουμε πόσο γρήγορα πέρασαν αυτά τα εκατοντάδες εικοσιτετράωρα. Η αλήθεια είναι ότι δεν έχουμε πολύ καλή αίσθηση του χρόνου μακροσκοπικά. Μπορεί να μπορούμε να κατανοήσουμε τι σημαίνει ένα λεπτό, μια ώρα ή μια μέρα αλλά πέρα από εκεί τα πράγματα χωλαίνουν. Για παράδειγμα, εμένα πάντα η εβδομάδα ως έννοια μου ακούγεται μακρύτερη από το «εφτά ημέρες», ο ένας μήνας μικρότερος από τριάντα μέρες. Και όσο πάνε πίσω τα χρόνια, μπλέκεις τον έναν χρόνο με τον άλλον («αυτό έγινε πριν από τρία ή τέσσερα χρόνια;» «Πέρσι ή πρόπερσι ήμασταν εκεί;» κ.ο.κ — για να μην μιλήσω για δεκαετίες πίσω, για όσους από εμάς έχουν ζήσει μερικά πράγματα παραπάνω.) Όλα αυτά είναι λίγο ασαφή και υποκειμενικά, τι βλέπει ο ένας ως πολύ και ο άλλος ως λίγο.
Παρατήρησα πως υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ των δύο σημαντικότερων αστρονομικών περιόδων της Γης οι οποίοι και πολιτισμικά φαίνεται να επικρατούν παγκοσμίως στις ανθρώπινες κοινωνίες: της ημέρας και του χρόνου, της περιστροφής της Γης γύρω από τον εαυτό της και γύρω από τον ήλιο αντίστοιχα. Δεν νομίζω, δηλαδή, κάποια κοινωνία να ορίζει το έτος της ως 500 μέρες ή την μέρα της ως 30 ώρες. Αυτά τα πράγματα είναι περιοδικά, λίγο πολύ αυταπόδεικτα και έτσι τα αντιμετωπίζουμε.
Ποια όμως είναι η αναλογική σύνδεση της μέρα με τον χρόνο έτσι όπως την παρατήρησα;
Ένας χρόνος έχει 12 μήνες. Μια ημέρα έχει 24 ώρες. Το 24 είναι πολλαπλάσιο του 12.
Συνεπώς, ότι είναι για τον χρόνο ο ένας μήνας είναι για την ημέρα οι 2 ώρες (2*12=24). Αντίστροφα, ότι είναι για την ημέρα η μία ώρα είναι για τον χρόνο το ένα δεκαπενθήμερο. Κάθε χρόνος αποτελείται λοιπόν από 24 δεκαπενθήμερα, όπως η μέρα αποτελείται από 24 ώρες, + 5 ή 6 μέρες οι οποίες έχουν κολλήσει στους μήνες με 31 μέρες αντί για 30 (για να μην έχουμε μια περίοδο πέντε ημερών κάθε χρόνο οι οποίες θα ήταν εκτός του κανονικού ημερολογίου — αν και θα είχε πλάκα και αυτό, θα ήταν ο 13ος μήνας. Μια γιορτή 5 ημερών για να γιορτάσουμε το νέο έτος. Καθόλου άσχημα. Αλλά υπερβολικά αντι-κανονικό για τα «μοντέρνα» δεδομένα που τα θέλει όλα σε τάξη. Άσε που χαλάει και τον μαγικό αριθμό 12).
Το ενδιαφέρον είναι ότι η αναλογία δεν σταματάει εδώ αλλά υπάρχει και νοηματική σύνδεση. Δεν είναι όπως ο μήνας, για παράδειγμα, που το φεγγάρι κάνει μια περιστροφή του γύρω από την Γη σε 27 μέρες και κάτι ψιλά και το μόνο που αλλάζει είναι η φάση του και η θέση του στον ουρανό κάθε νύχτα (ή μέρα). Υπάρχει μια σύνδεση των φάσεων της ημέρας με τις φάσεις του έτους. Επιτρέψτε μου να επεκταθώ:
Πρωτοχρονιά — 00:00
Η αλλαγή της ημέρας αλλά και του ετούς, το πέσιμο του κόκκου άμμου από το πάνω μέρος της κλεψύδρας στην κάτω, το σκίσιμο μιας σελίδας ή και η αλλαγή ολόκληρου του ημερολογίου. Οι ευχές για γενέθλια, γιορτές ή την πρωτοχρονιά ιδανικά έρχονται στην αλλαγή του έτους ή της ημέρας.
15 Ιανουαρίου — 01:00
Ήδη η πρώτη ώρα, το πρώτο δεκαπενθήμερο, έχει περάσει.
21 Μαρτίου (εαρινή ισημερία) — 05:30 περίπου.
Η σκοτεινή και ψυχρή περίοδος του έτους, δηλαδή ο χειμώνας, αλλά και ο αντίστοιχος κύκλος για το εικοσιτετράωρο, δηλαδή η νύχτα, έχει περάσει. Βρισκόμαστε στην ανατολή, εκεί που δεν είναι ακριβώς νύχτα αλλά ούτε ακριβώς καλοκαίρι, στο λυκόφως, στην άνοιξη, με τις ελπίδες και το καλό κέφι που φέρνει αυτό σε ανθρώπους, ζώα, φυτά και στον καιρό.
21 Ιουνίου (θερινό ηλιοστάσιο) — 11:45 περίπου
Έχει ξημερώσει για τα καλά. Για την ακρίβεια, βρισκόμαστε στην αρχή του καλοκαιριού. Παρ’όλο που ο ήλιος αυτή την στιγμή είναι στο ζενίθ του στον ουρανό και για το υπόλοιπο του έτους θα είναι σε κατιούσα ή φθίνουσα πορεία — η μέρα θα μικραίνει και ο ήλιος θα πέφτει — ουσιαστικά οι μεγάλες ζέστες έρχονται από εδώ και στο εξής, δηλαδή μέχρι τις…
15 Αύγουστου — 15:30
Για δοκιμάστε να βγείτε εξώ το καλοκαίρι και ειδικά κοντά στον δεκαπεντάυγουστο στις 15:30 το μεσημέρι και πείτε μου αν κάνει ζέστη η όχι, παρ’όλο που ο ήλιος βρίσκεται πιο κοντά στο ναδίρ του. Είναι η τεμπέλικη περίοδος της ημέρας αλλά και του έτους. Τα τζιτζίκια τραγουδάνε, οι άνθρωποι αράζουν και η πλάση σκάει.
21 Σεπτεμβρίου (φθινοπωρινή ισημερία) — 17:45 περίπου
Βρισκόμαστε κοντά στην δύση του ηλίου. Επειδή βρισκόμαστε σε σχετικά βόρειους παράλληλους το πέρασμα από την ημέρα στην νύχτα δεν θα έρθει για περίπου μιάμιση ώρα ακόμα· αν βρισκόμασταν στον Ισημερινό η δύση του ηλίου θα ήταν μόλις δέκα λεπτά αργότερα. Προετοιμαζόμαστε για την νέα σκοτεινή περίοδο (winter is coming — όχι, δεν πρόκειται για link στον Σταρκ), βάζουμε τις ζακέτες μας γιατί πιάνει ψύχρα σιγά-σιγά. Κανονίζουμε τι θα κάνουμε για βράδυ.
21 Δεκεμβρίου (χειμερινό ηλιοστάσιο) — 23:40
Καλωσήρθατε στην μικρότερη μέρα του χρόνου, στο λεπτό το οποίο ο ήλιος βρίσκεται ακριβώς κάτω από τα πόδια σας. Η μέρα από τώρα αρχίζει να μεγαλώνει και μαζί έρχονται και οι αντίστοιχες γιορτές οι οποίες έχουν να κάνουν με φαγητό και ποτό. Μα ποιος ξενέρωτος θα φάει πριν τις 11 το βράδυ ενώ έχουμε γιορτές;
Μερικά άλλα παραδείγματα:
4 λεπτά της μέρας = 1 μέρα του χρόνου (η αναλογία αυτή φαίνεται στον νυχτερινό ουρανό· η θέση του ουρανού σήμερα στις 21:00 θα είναι ίδια με τη θέση του άυριο στις 20:56. Γι’αυτό και ο ουράνιος θόλος φαίνεται να κινείται κάθε νύχτα. Δεν κινείται, απλά η μέρα χάνει τέσσερα λεπτά. Σε έναν χρόνο, αυτά τα 4 λεπτά συμπληρώνουν ακριβώς ένα εικοσιτετράωτο και σε έναν χρόνο από τώρα, τα αστέρια βρίσκονται στο ίδιο σημείο την ίδια ώρα).
1 λεπτό της μέρας = 6 ώρες του χρόνου
1 δευτερόλεπτο = 6 λεπτά του χρόνου
…
Ίσως δείτε τον χρόνο διαφορετικά τώρα. Ίσως και να βοηθήσει αν σας πω ότι η ζωή σας, αν πεθάνετε στα 75, θα είναι 650.000 ώρες συνολικά (μαζί με όσες έχετε ξοδέψει μέχρι τώρα).
Πώς τις περάσατε σήμερα;
Έξι Περιπλανήσεις στο Δάσος της Αφήγησης by Umberto Eco
